Ζωνιανά, η ανάπαυση του Δία

Τα Ζωνιανά είναι ένα ορεινό χωρίο της επαρχίας Μυλοποτάμου, χτισμένο στους πρόποδες του Ψηλορείτη του νομού Ρεθύμνου. Το χωριό βρίσκεται σε υψόμετρο 640 μέτρων και έχει περίπου 1.500 κάτοικους. Τα Ζωνιανά απέχουν 52 χιλιόμετρα από το Ρέθυμνο και 43 από το Ηράκλειο. Το αυτοκίνητο του Onsports «Cevrolet Aveo 1,4» ανέβηκε το Ιερό Όρος και σας παρουσιάζει το ιστορικό χωριό.

Η ιστορία των Ζωνιανών συνδέεται με την γέννηση του Δία στο Όρος Ίδη, ήτοι τον Ψηλορείτη και οι μύθοι και οι θρύλοι για τον θεό των θεών μένουν… ζωντανοί ακόμα και στις μέρες μας.

Ζουλιανά – Ζουτουλάκκου - Ζωνιανά

Τα Ζωνιανά έχουν πάρει την ονομασία τους από τον Ζευς (Δία) και τα πολλά ονόματα τα οποία σχετίζονται με τον θεό των θεών και έγκειται στην γλωσσική ιδιαιτερότητα κάθε τόπου, όπως: Ζευς, Δίας, Ζας, Ζης, Ζαν, Δαν, Ταν.

Η αρχική ονομασία του χωριού ήταν «Ζουλιανά». Σύμφωνα με τον μύθο, ένας βοσκός ο Ζας (Ζευς) είχε το κοπάδι του στην περιοχή που βρίσκεται το χωριό και κάθε μέρα έχανε για λίγο μια αίγα του, που την φώναζε Αμάλθεια. Μια μέρα την ακολούθησε και την είδε να πίνει νερό από μια μικρή πηγή, η οποία ονομάστηκε αργότερα «Νερό τσ’ Αμάλθης». Έτσι αποφάσισε να εγκατασταθεί στην συγκεκριμένη περιοχή, ιδρύοντας το χωριό που πήρε το όνομά του Ζου… Ζουλιανά.

Όταν έπειτα από μερικά χρόνια ο βοσκός πέθανε και το χωριό πήρε την ονομασία «Ζουτολάκκο», που σημαίνει «ο λάκκος του Ζου». Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή του μύθου, σε τοποθεσία πλησίον του χωριού βρίσκεται ο τάφος του Δία (Ζευς), κάτι για το οποίο υπερηφανεύονται οι κάτοικοι του χωριού, όπως φαίνεται και στην Μαντινάδα στον πρόλογο του κειμένου.

Μάλιστα, για πολλούς αιώνες μετά, οι Ζωνιανοί, όταν ήθελαν να κάνουν επίκληση στον θεό, ανέφεραν: «Ζώνε Θεέ», δηλαδή «Θεέ Δία», ενώ για να πάρουν κάποιον όρκο ανέφεραν, «Νή Ζα» (Μα το Δία), το οποίο με τα χρόνια και την χριστιανική… επιρροή, έγινε «Νή Ζα και μα τον Άι Γιώργη». Με την πορεία των αιώνων, το χωριό πήρε την ονομασία που έχει τώρα, δηλαδή, Ζωνιανά.

Έντονη επαναστατική δράση

Οι Ζωνιανοί, ένεκα της… καταγωγής τους έχουν επιδείξει σημαντική προσφορά στους αγώνες της Ελλάδας και της Κρήτης για ανεξαρτησία. Το 1821 ο Ζουλιανός οπλαρχηγός Μιχάλης Μελίτακας πολέμησε τους Τούρκους σε όλο το νησί και πέθανε ύστερα από μια μάχη στο Μπραχόμο.

Το 1866 είκοσι Ζωνιανοί με επικεφαλής τον Παρασυρογιώργη βρέθηκαν στο Αρκάδι πολεμώντας εναντίον των κατακτητών και οι 17 έχασαν την ζωή τους. Στις 8 Μαΐου του 1867 κάτοικοι του χωριού πήραν μέρος στη μάχη της Πέρα Χαλέπα απέναντι στον Ομέρ Πασά, κυριεύοντας ένα φορητό κανόνι, το οποίο το πήγαν στα Ζωνιανά και το έκρυψαν.

Ως αντίποινα, οι τουρκικές δυνάμεις μπήκαν στο χωριό ανέκριναν τους κατοίκους για το κανόνι και επειδή δεν κατάφεραν να αποσπάσουν καμία πληροφορία, έκαψαν το χωριό.

Μάλιστα, λίγους μήνες αργότερα, τον Νοέμβριο, τα Ζωνιανά λεηλατήθηκαν εκ νέου από τον Κουμαντάρ Ρεντίς Πασά, καθώς δεν τον άφησαν να χτίσει στο Καυκαλούδι, σημερινό Αμυγδαλοκέφαλο, πύργο.

Σε μία μάχη απέναντι στους Τούρκους, οι Κρητικοί υποχώρησαν άτακτα αφήνοντας τη σημαία. Τότε, ο Μιχάλης Κάββαλος ή Καπράκης επέστρεψε μέσα στις σφαίρες και πήρε τη σημαία. Για αυτή του την πράξη, βραβεύτηκε από την Κρητική πολιτεία ως σωτήρας της σημαίας.

Οι Ζωνιανοί επέδειξαν ιδιαίτερη δράση και στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς 19 κάτοικοι του χωριού θυσιάστηκαν για την πατρίδα.

Στις μέρες μας, οι κάτοικοι του χωριού είναι κυρίως κτηνοτρόφοι, ενώ στα Ζωνιανά μουσείο κέρινων ομοιωμάτων από τον Διονύση Ποταμιανό. Στο Μουσείο «Ποταμιανού» αναπαριστώνται σκηνές από την ιστορία της Κρήτης και προβάλλονται μορφές όπως του Ελ. Βενιζέλου, του Κορνάρου, του Αρκαδίου, του Θεοτοκόπουλου, του Καζαντζάκη και άλλων.