Η ομάδα (Ι)

Της Γαλάτειας Γιώτη

Αθλητικός Ψυχολόγος

Απλά, αυτά τα λόγια στάθηκαν αφορμή για να περιγράψω κάτι το οποίο στα μάτια των περισσότερων φαντάζει μύθος ή παραμύθι, και θα προσπαθήσω να δώσω την καλύτερη δυνατή εξήγηση στο τι είναι η «αθλητική ομάδα», πως ορίζεται και πως λειτουργεί, σύμφωνα με την επιστήμη.

Από την δεκαετία του ’70 όπου συστηματικά πλέον γίνεται η έρευνα για την αποτελεσματικότητα της ομάδας, έχουν παρουσιαστεί διάφορα μοντέλα, κυρίως μαθηματικής φύσεως (Steiner 1972) όπου ένα κ ένα κάνουν δύο, όμως αυτό που χαρακτηρίζει την έρευνα και τον ορισμό μιας αθλητικής ομάδας μέσα στα χρόνια είναι η κοινή αποδοχή ότι ομάδα είναι το σύνολο των ανθρώπων που πρέπει να λειτουργήσουν μαζί για να πετύχουν κοινούς σκοπούς. Και αυτό είναι το ιδιαίτερα δύσκολο σε ένα ομαδικό άθλημα, το πώς θα πείσεις άτομα, τις μονάδες που αποτελούν την ομάδα, να λειτουργήσουν κάτω από τον ίδιο σκοπό. Να έχουν συλλογική ταυτότητα, την αίσθηση ότι μοιράζονται τον ίδιο σκοπό, να έχουν συγκεκριμένο τρόπο να συναναστρέφονται, να έχουν συγκεκριμένους τρόπους επικοινωνίας, αλληλεξάρτηση σε προσωπικό επίπεδο αλλά και αθλητικό, καθώς και αμοιβαία κίνητρα (Carron, 1980).

Συχνά λένε ότι ιστορία φτιάχνουν οι παρέες. Αυτό δεν είναι και τόσο αληθές όταν μιλάμε για μια αθλητική ομάδα. Οι φίλαθλοι, και γενικότερα όσοι παρακολουθούν ομαδικά αθλήματα, έχουν στη συνείδησή τους ως «δεμένη» ομάδα αυτήν της οποίας τα μέλη έχουν καλές κοινωνικές σχέσεις μεταξύ τους. Στην προκειμένη περίπτωση, παίρνοντας παράδειγμα απ’ τα λόγια του coach πιο πάνω, αν μια ομάδα ευτυχήσει οι παίκτες της, παλιοί και καινούργιοι, να τα έχουν καλά μεταξύ τους, τότε έχει μεγάλες πιθανότητες να πετύχει, τουλάχιστον στον ψυχολογικό τομέα. Όμως αυτό θα ήταν πέρα για πέρα εσφαλμένο. Διότι ακόμα και στα λόγια του coach κρύβεται κάτι πολύ βαθύτερο, πολύ πιο σημαντικό από τις απλές διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ των παικτών, και δεν είναι άλλο από τη δυναμική που υπάρχει σε μια ομάδα και σε κάθε ομάδα.

Είναι η προσφορά του κάθε μέλους της, όχι αθροιστικά, αλλά αναλογικά. Δηλαδή δεν είναι τόσο το σύνολο της προσφοράς καθενός από τους παίκτες, αλλά ο συνδυασμός των δυνατοτήτων και των χαρακτηριστικών που ο καθένας φέρνει μέσα στο σύνολο, σε ποσοστά που αυτά καθορίζονται από την ομάδα, τις ανάγκες της και τους στόχους της. Με απλά λόγια κάποιος φέρνει μέσα την εμπειρία, άλλος τον ενθουσιασμό, άλλος την άμυνα, άλλος την ομαδικότητα, κτλ, και είναι στην δικαιοδοσία του προπονητή και της ομάδας της ίδιας κατά πόσο θα αξιοποιήσει τα διάφορα απ’ αυτά τα χαρακτηριστικά προς όφελός της. Είναι εύκολο να έχεις ένα σύνολο ανθρώπων για να προσπαθήσεις να πετύχεις ένα στόχο. Το δύσκολο είναι σε αυτό το σύνολο να ανακαλύψεις τη δυναμική του και να το μετατρέψεις σε πραγματική ομάδα.

Ακούγεται πολύπλοκο, αλλά ούτως ή άλλως συμβαίνει, το θέμα είναι μια ομάδα να συσταθεί και να λειτουργήσει με τον σωστό τρόπο. Απαραίτητο στοιχείο η συνοχή, αυτή η δυναμική διαδικασία η οποία χαρακτηρίζεται από την τάση των μελών μιας ομάδας να είναι μαζί, να είναι ενωμένοι στο ‘κυνήγι’ των αντικειμενικών τους σκοπών, προς ικανοποίηση των αναγκών τους. Και ποιες είναι οι ανάγκες τους; Πρώτον, η ομάδα τους να είναι ελκυστική γι’ αυτούς και δεύτερον, τα οφέλη που θα έχει ο καθένας από τη συμμετοχή του σ’ αυτή την ομάδα.

Φυσικά θα λέγαμε ότι ομάδα δεν είναι μόνο οι παίκτες, αλλά υπάρχει ένα σύνολο και άλλων παραγόντων που επηρεάζει τη λειτουργία και τη συνοχή, όπως κοινωνικοί και λειτουργικοί παράγοντες, προσωπικοί, οικονομικοί, η ηγεσία (δηλαδή ο προπονητής) και πολλοί άλλοι που εμπλέκονται στην πορεία μια ομάδας.

Γι’ αυτό και οι έρευνες για τη συνοχή δεν μας έχουν δώσει πάντα τα αναμενόμενα αποτελέσματα, δηλαδή η συνοχή και το ‘δέσιμο’ όπως θα λέγαμε απλά, δεν είναι πανάκεια για τη λειτουργία μιας ομάδας. Όμως επειδή είναι μια πολυδιάστατη έννοια, η οποία εμπλέκει μέσα και τα συναισθήματα των παικτών για την ομάδα τους, αυτό την καθιστά σημαντική και χρήσιμη στα χέρια αυτών που διαχειρίζονται τις ομάδες.
Στα επόμενα βήματα, θα περιγράψουμε πως λειτουργεί μια ομάδα και πως μπορεί κάποιος να την διαχειριστεί ώστε η ομαδικότητα να συμβάλλει στην αγωνιστική επιτυχία.